Waarden
Dit is Peel en Maas!
Het eigene aan Peel en Maas is niet in één term te vangen. Ons geloof in de kracht van onze vitale gemeenschappen is daarvoor een belangrijk vertrekpunt.
Maar ook zelfsturing, verbinding door diversiteit en het werken aan een duurzame toekomst zitten in ons DNA.
Elk dorp heeft z’n eigen karakter. En ook het buitengebied is erg divers. We werken al langer vanuit de kwaliteiten per landschappelijk deelgebied en dat blijven we doen.
We willen dit bijzondere gegeven van gebieden en dorpen met een eigen karakter koesteren en versterken. Daarom willen we met elk initiatief ervoor zorgen dat wordt ingespeeld op de algemene waarden en op het karakter van dat deelgebied of dorp.
Waarden per deelgebied
We hebben de gemeente verdeeld in 7 gebieden:
Aanvullende waarden
Bos- en natuurgebieden
Gebiedskwaliteiten
- Grote bos- en natuurgebieden aaneengesloten en verspreid door de gemeente.
- De bos- en natuurgebieden vertegenwoordigen een grote waarde voor het landschap en de natuur. Mede daardoor hebben ze de status van beschermd natuurgebied.
- Daarnaast hebben de gebieden een grote waarde op het gebied van recreatie.
Te versterken waarden
- Meer diverse inheemse soorten bomen en planten in de bos- en natuurgebieden om de biodiversiteit te versterken.
- Ruimte bieden voor water en piekberging.
- Tegengaan verdroging in het gebied.
- Ontwikkel ecologische verbindingen en gebieden (EHS) in de vorm van een besloten of half open natuurlijk landschap.
- Maak natuurvriendelijke oevers langs sloten en beken als ondersteunend ecologisch netwerk.
- Versterk het ecologisch beheer van de bosgebieden.
- Erfgoed en cultuurhistorie beter beleefbaar maken.
- Ontwikkel een recreatief netwerk tussen de natuurgebieden.
- Natuur en bossen die toegankelijk zijn voor extensief recreatief gebruik en uitdagen tot bewegen.
Beekdalen en rivierdal
Gebiedskwaliteiten
Beekdalen
- De beken zijn belangrijk voor de ruimtelijke structuur van het gebied, maar door ontginning, ontwatering en egalisering zijn de beken echter niet altijd even herkenbaar meer in het landschap aanwezig.
- Laag in het beekdal ligt grasland en hogerop liggen akkers en bosschages.
- Hoofdzakelijk kleinschalige verkaveling, loodrecht op de beken.
- Sprengbeken gevoed door kwel (Springbeek, Bosbeek) en beken met zurig water (Peelplateau) met kenmerkende flora.
- Eerste nederzettingen op de randen van de beekdalen.
Te versterken waarden
- Stimuleer (extensieve) grondgebonden landbouw als mede-drager van het aanwezige landschap.
- Versterk de openheid en verminder de hoeveelheid bebouwing in het beekdal (maak versteende gebieden open door sanering van glas).
- Versterk waar mogelijk de natuurlijke dynamiek (hoge en lage waterstanden, meandering, natuurvriendelijke oevers) in het beekdal.
- Maak de randen van het beekdal herkenbaar met beplanting en maak de beek (weer) zichtbaar.
- Draag bij aan ontbrekende schakels in het wandel- en fietsnetwerk door de rivier- en beekdalen en maak het landschap beleefbaar.
Rivierdal
- Maasdorpen gelegen op de scheiding tussen Maasvallei en hoger gelegen gebieden.
- Laag gelegen rivier met schitterende vergezichten naar de overkant.
- Het rivierterrassenlandschap kent langgerekte laagtes met veelal een onregelmatig verkavelingspatroon met een variërend formaat.
Te versterken waarden
- Stimuleer (extensieve) grondgebonden landbouw als mede-drager van het aanwezige landschap.
- Koester het onbedijkte karakter van de Maasvallei maar besef ook dat hoogwaterbescherming in sommige gevallen soms vraagt om dijken.
- Respecteer de aanwezige landschapselementen zoals de terrasranden en oude Maasmeanders
Grootschalige open ontginningslandschap
Gebiedskwaliteiten
- Open landschappen met een rationele ontsluitingsstructuur, met verspreid een klein bosje of een houtsingel.
- Het deelgebied is van grote waarde voor de landbouw. De dynamiek van de landbouw is kenmerkend voor dit landschap.
- Bebouwing is spaarzaam aanwezig en bestaat vooral uit boerderijen.
- Onbeplante wegen en wegen met enkele en dubbele bomenrijen.
Te versterken waarden
- Creëer ontwikkelruimte voor landbouw door verschillende functies (bijv. landbouw, natuur en wonen) te verbinden waar het kan en te scheiden waar het moet. Met het landschap als drager.
- Behoud van het karakter van agrarische productielandschap, waarbij de landbouw een omslag maakt naar een meer natuurinclusieve en duurzame vorm van landbouw.
- Mogelijkheden voor toeristisch-recreatieve nevenactiviteiten bij agrarische bedrijven, zoals agrotoerisme, mits de waarde voor de landbouw hierdoor niet afneemt.
- Mogelijkheden voor het bieden van ruimte voor energietransitie, passend binnen de ontginningsstructuur.
- Maak een heldere beplantingstructuur: enkele of dubbele wegbeplanting zonder ondergroei voor transparantie.
- Houd kleine wegen onbeplant.
- Herstel versnipperde beplantingen.
- Rationeel landschap: boerderijen mogen zichtbaar zijn. Geef omwille van de zichtbaarheid, veel aandacht aan de inpassing van de erven.
- Behoud de grootste openheid.
- Versterk en herstel de openbare zandpadenstructuur.
Kleinschalige half open ontginningslandschap
Gebiedskwaliteiten
- Kleinschalig landschap met afwisselend weiden, akkers, bos, heideterreintjes en daar doorheen (onverharde) paden.
- Koningslust en nabij Grashoek: aantrekkelijke mozaïeklandschappen in combinatie met bos en natuurgebieden.
- Halfopen ontginningslandschappen, kleinschalig door bebouwing (ten noorden van Meijel en ten zuiden van Maasbree).
Te versterken waarden
- Stimuleer agrotoerisme (o.a. op bezoek bij de boer) en verbrede landbouw (o.a. zorgboerderijen) en extensieve recreatie.
- Versterken van de biodiversiteit door variatie aan beplanting en de kwaliteit van bos en bosschages door te werken met divers sortiment, houtwallen en boomsingels en solitaire bomen.
- Maak ecologische oevers langs sloten en beken,
- Maak natte plekken in relatief lage gebieden, behoud extensieve (natte) weilanden.
- Ontwikkel en versterk het wandelpaden- en fietspadennetwerk. Repareer ontbrekende schakels in het netwerk.
- Behoud waardevolle doorzichten. Koester hiervoor ook open velden in bosrijk gebied.
Oude verdichte bouwlanden
Gebiedskwaliteiten
- De verkaveling is onregelmatig en niet al te grootschalig. Dit geeft het gebied zijn openheid. Hiermee in contrast staat de verdichting langs de linten.
- De bolle akkers zijn bijzondere akkercomplexen die door hun enigszins bolle ligging en openheid opvallen. Deze bolle akkers zijn kenmerkend voor door de mens gevormde gronden, ontstaan door langdurige bemesting en opplagging.
- De oudste ontginningen met dorpen en bebouwingslinten.
- Er zijn uitwaaierende wegenpatronen te zien vanuit de dorpen naar de omringende velden (Baarlo, Helden en Meijel). De zichtlijnen vanuit de bouwlanden naar de torenspitsen in de dorpen zijn erg fraai.
- Verspreid over het gebied liggen tal van cultuurhistorische objecten.
Te versterken waarden
- Versterking van cultuurhistorische identiteit (ontginningshistorie, bolle akkers) waardoor de aantrekkingskracht voor toeristen toeneemt; kansen voor agrotoerisme en extensieve recreatie.
- Werk aan architectonische en stedenbouwkundige samenhang in verdichte gebieden.
- Zorg voor contrast tussen verdichte en open stukken.
- Behoud en maak doorzichten vanuit linten naar de akkercomplexen,
- Versterk historische elementen: oude bebouwing, erfontsluitingswegen, (laan)beplantingen.
- Voer actief akkerrandenbeheer langs de veldwegen voor een groene dooradering van deze relatief verdichte gebieden,
- Versterk typisch grondgebruik als (hoogstam) fruitteelt en stimuleer hoogstamfruit bij de erven.
- Draag bij aan ontbrekende schakels in het wandel- en fietsnetwerk door de oude bouwlanden.
Kernen Peel en Maas
Gebiedskwaliteiten
- De dorpen bestaan uit hechte gemeenschappen met een geheel eigen identiteit. In de kernen staat zorg voor elkaar hoog in het vaandel en bloeit het verenigingsleven.
- Zelfsturing zit geworteld in de dorpen. Daarmee bedoelen we dat mensen het beste zélf en met elkaar kunnen bepalen hoe zij samenleven, wat zij belangrijk vinden en welke keuzes ze maken.
- Er is voldoende kracht en kennis in de gemeenschappen aanwezig om zaken zelf voor elkaar te krijgen of te ontwikkelen. De dorpsvisies zoals die er op dit moment liggen, laten dat goed zien.
- De diversiteit in bedrijvigheid is een kracht en kwaliteit van Peel en Maas. De lokale bedrijven hebben een sterke binding en betrokkenheid met de samenleving en hebben oog voor de leefomgeving.
Waarden per kern
Te versterken waarden
Hieronder staat een korte beschijving per kern opgenomen om de eigen identiteit van elk dorp te duiden. Samen met de dorpen gaan we aan de slag om de specifieke waarden per dorp in beeld te brengen. Deze dorpswaarden worden in een eerste actualisatie van de Omgevingsvisie Peel en Maas toegevoegd aan de onderstaande beschrijvingen.
- We gaan uit van de identiteit per dorp als basis voor de toekomst. Maatwerk per dorp is hierbij het uitgangspunt. In- en uitbreidingen passen bij de schaal en maat van het dorp. Initiatieven moeten bijdragen aan het versterken van de identiteit per dorp.
- Bij ontwikkelingen in de dorpen kijken we niet alleen naar nieuwe functies, zoals woningen, maar ook naar de gevolgen van die ontwikkeling voor het sociale netwerk in het dorp. Welke invloed heeft de fysieke ontwikkeling op sociaal gebied voor het dorp. Nieuwbouw of herontwikkeling moet bijdragen aan de gemeenschapszin en een gezonde en veilige leefomgeving in het dorp.
- We geven prioriteit aan inbreidings- en herontwikkelingsmogelijkheden binnen het dorp, voordat aan de rand van het dorp kan worden gebouwd. Waar mogelijk worden bestaande woningen aangepast in de richting van levensloopbestendige en duurzame woningen. Inbreiding mag echter niet ten koste gaan van de groene kwaliteiten in het dorp.
- We geven voorkeur aan bedrijven die een sterke binding en betrokkenheid hebben met de samenleving en die oog hebben voor de leefomgeving. Dit zijn de ondernemers die vanuit hun betrokkenheid bijdragen aan een gemeente waar het fijn wonen, werken en recreëren is.
Panningen
Een strikvorm van linten, bestaande uit de Schoolstraat, Beekstraat, Ruijsstraat en Kerkstraat is het begin geweest van de ontwikkeling van het dorp Panningen. De strikvorm is nu nog steeds terug te vinden op de kaarten van Panningen.
Panningen is door de omvang en centrale ligging het centrumdorp van Peel en Maas met veel (regionale) voorzieningen. Het compacte winkelcentrum kent kent een groot en divers aanbod van sterke lokale bedrijven.
De herkenbaarheid van Panningen hangt voor een groot deel samen met het grote voorzieningen aanbod, de herkenbaarheid van de oude radiale bebouwingslintenstructuur en een aantal beeldbepalende gebouwen in en nabij het centrum.
Meijel
Meijel is het meest westelijk gelegen dorp van Peel en Maas, gelegen aan de rand van de Peel. Meijel is een oud Peeldorp, gelegen op een oude zandrug te midden van de grote en lange tijd ondoorgaanbare veengebieden van de Peel. Meijel vormde één van de weinige doorgangen door de Peel en lag aan de weg van ‘s-Hertogenbosch naar Keulen.
Het is een groene kern met veel voorzieningen en een grote diversiteit aan wonen. Het groene karakter komt tot uiting in een aantal grote groenplekken in de kern en de sterke relatie tussen kern en buitengebied met de Peel als grootste trekpleister. De bosgebieden Simonshoeksebos en Startebos zorgen voor mooie groene randzones en zijn een belangrijk recreatief uitloopgebied voor de kern Meijel.
Maasbree
Maasbree ligt op een oud bouwlandcomplex met het vroegere Maasdal (Dubbroek) pal ten oosten van de kern. De kern van het dorp is als bebouwingslint ontstaan langs de Dorpsstraat. Op de kaart van 1811 is duidelijk te zien dat er al een parallelle wegenstructuur is ontstaan, waarlangs de lintbebouwing zich in de loop der jaren heeft uitgebreid.
Maasbree is een compact en goed ontsloten dorp. Nabij het dorp ligt veel afwisselend natuur- en land schapsschoon, zoals het bosgebied Dubbroek en het natuurgebied Asbroek. Juist ten noorden van Maasbree ligt een grote open akker, die wordt begrensd door het agrarische lint Korte Heide.
Koningslust
Het landgoed Koningslust de Congregatie van Broeders van de Derde Regel van de Heilige Franciscus staat aan de oorsprong van Koningslust. Ze brachten de heidegrond in cultuur en bouwden het gesticht Koningslust en een kerk. Het dorp ontwikkelde zich verder langs de linten De Koningsstraat en Poorterweg, maar ook meer verspreid langs De Brentjes en de Zandstraat.
Koningslust ligt enigszins ‘verscholen’ in een kleinschalig landschap met enerzijds Savelberg als belangrijk icoon en anderzijds natuurgebied ’t Vlakbroek dat goed toegankelijk is. De ‘wat beschutte’ en groene ligging, zorgt voor een gevoel van rust en ruimte. Koningslust is wonen in het groen, met het Vlakbroek en de stevige lanen in de omgeving van Savelberg aan de Koningstraat.
Kessel-Eik
Kessel-eik is ontstaan aan de oostzijde van de Napoleonsbaan. Aanvankelijk alleen als een paar losse boerderijen/woningen aan de Maasstraat. Kessel-Eik ligt tussen de Maas en de Napoleonsbaan. Het is daardoor goed ontsloten en beschikt tegelijk over een fraaie ligging, waarin natuurgebied de Musschenberg ten zuiden van het dorp een bijzonder element is met een prachtig uitzicht over de Maas. De herkenbaarheid van het dorp wordt bepaald door het dorpshart (kerk) en de Maas.
Kessel
Kessel is ontstaan op een hoge rand in de buitenbocht van de maas en is al in de 10de eeuw ontstaan bij een wachttoren. Kessel is een historisch Maasdorp. Dat is goed zichtbaar in de parallelle bebouwingsstructuur aan de Maas, de historische bebouwing aan de Markt en het Veers en het hoogteverschil rond de Keverberg. De directe ligging aan de Maas en het historische centrum met kasteel de Keverberg onderscheiden Kessel, net zoals Baarlo van de andere dorpen van Peel en Maas.
Helden
Helden is onderdeel van de dubbelkern Helden-Panningen. Het oude lint (van Hövellstraat-Ruijsstraat) tussen beide kernen is van oudsher een belangrijke structuur en route. Kenmerkend voor Helden is de ligging tegen de Heldense Bossen en het Kwistbeek-dal. Daarnaast beschikt Helden met het Mariaplein over een mooie groene openbare ruimte in het hart van de kern.
Grashoek
Het ontginningsdorp Grashoek bestaat ruim honderd jaar. Grashoek is een typisch ontginningsdorp met de gekruisde lintbebouwingen Roomweg, Helenaveenseweg en Pastoor Vullinghsstraat en het omliggende weidse landschap. Markante bomen markeren dit belangrijke kruispunt en tevens centrum van Grashoek. De herkenbaarheid van Grashoek wordt dan ook bepaald door deze lintstructuur, het dorpshart, waar steeds meer voorzieningen gebundeld liggen en de relaties met het landschap.
Egchel
Egchel combineert het kleinschalige dorpse wonen met de toegang tot alle noodzakelijke voorzieningen in het nabijgelegen Panningen. “Naoberschap” is hét belangrijke principe voor Egchel. Egchel kenmerkt zich door de historische ladderstructuur met verspreid liggende boerderijen. Deze is nog goed zichtbaar. Het structureert ook de later gebouwde woningen.
Beringe
Hoewel in de omgeving van Beringe altijd wel enkele boerderijen hebben gestaan, heeft de ontwikkeling na de aanleg van de Noordervaart door Napoleon pas enige omvang gekregen. Kenmerkend voor Beringe is dan ook de ligging aan het kanaal, de Noordervaart, en de beeldbepalende Obelisk op de kop van het bedrijventerrein. Beringe heeft zelfde nodige voorzieningen en kan door de korte afstand tot Panningen heel gemakkelijk gebruik maken van de voorzieningen en winkels in Panningen-centrum. Verder wordt Beringe omringd door een groen buitengebied.
Baarlo
Baarlo is ontstaan op de rand van het Maasdal op een dekzandrug en bestond van oorsprong uit een lintbebouwing (Heuvel, Veldweg) en enkele buurtschappen, zoals Bong en Soeterbeek. Baarlo is een aantrekkelijke woonkern door de ligging nabij Venlo, de goede ontsluiting via de Napoleonsbaan en de aanwezigheid van diverse woningtypes. Het dorp onderscheidt zich van de andere kernen in Peel en Maas door de vier kastelen, veel kunst in de openbare ruimte en de ligging nabij de Maas met een veerverbinding naar kloosterdorp Steijl. Daarnaast heeft Baarlo een centrum met een fraaie historische uitstraling.
Grootschalige open veenontginningslandschappen
Gebiedskwaliteiten
- Jongste ontginningen met kenmerkende rationele en grootschalige verkaveling.
- Het grondgebruik is afwisselend akkerbouw en weiland.
- Er is weinig bebouwing aanwezig en bestaat hoofdzakelijk uit relatief grootschalige agrarische eenheden.
- Grote blokkavels en strokenkavels worden op de wegen gescheiden door bomenrijen. Daardoor ontstaat een geordend landschap met groen karakter.
- De gronden zijn nog altijd nat door de relatief hoge grondwaterstand. Dit maakt ze zeer geschikt voor onder andere weidevogels en ganzen.
- Langs verharde en ook onverharde wegen staan fraaie lanen en boomrijen.
- Gelegen op de overgang naar de Groote Peel, als agrarische enclave met een krans van bos eromheen.
Te versterken waarden
- De openheid in het gebied versterken.
- Een heldere beplantingstructuur: doorgaande transparante laanbeplanting en daarnaast kleine wegen onbeplant of met enkele bomenrij,
- De ontwikkeling van extensieve, open, natuurlijke, (natte) graslanden als overgangen naar de Peelvenen.
- Toegankelijkheid van het landschap voor recreatie; ontwikkel en versterk de zandpadenstructuur en verbindt deze logisch met de kernen en de Groote Peel.
Maasdal
Gebiedskwaliteiten
- De Maas (en de wind) is de belangrijkste schepper van het landschap en nog steeds zo herkenbaar.
- Maasterras ten westen van Kessel met beplantte steilrand.
- Buitendijkse natuur en natuurgebied Berckterveld.
- Recreatieroutes en veerponten als verbinding met de overzijde.
- Nevengeul (meander) bij Dubbroek.
- Dynamische rivier.
Te versterken waarden
- Verbind de natuuropgave aan de deltaopgave (ruimte voor de rivier, beken & brongebieden). Vergroot de ecologische corridorfunctie van de Maas door natuurgebieden te verbinden en biodiversiteit te bevorderen.
- Benut rivierverruiming om de aanwezige gebiedskwaliteiten te versterken.
- Maak de loop van de Maas beleefbaar: niet alleen visueel om er van te genieten, maar ook functioneel.
- Maak erfgoed en cultuurhistorie beter beleefbaar. Herstel het contact met de rivier in de dorpen en steden langs de Maas, maar ook bij de kastelen en watermolens.
- Meer schitterende vergezichten naar de overkant.
- Draag bij aan ontbrekende schakels in het wandel- en fietsnetwerk door het Maasdal en maak het landschap beleefbaar.
Peelgebied
Gebiedskwaliteiten
- Hoogveengebied dat is ontstaan door de vlakke ligging, ondoorlatende lagen en door breuken in de ondergrond.
- In dit landschap ontspringen verschillende beken die richting de Maas lopen.
- Kanalen die de Peelvenen ontwaterd hebben voor de turfwinning reguleren nu de waterhuishouding in de ontginningsgebieden.
- Peelrandbreuk bij Meijel, geologische scheidslijn, af en toe zichtbaar door steilranden en de aanwezigheid van wijst verschijnselen.
- Doorkruising van het gebied door de Peelrandbreuk.
Te versterken waarden
- Versterk de natuurwaarden, zoals de Peelrandbreuk.
- Leg (recreatieve) verbindingen tussen de Peel en het omringende gebied via bestaande bebouwingslinten en beekdalen
- Biedt in de ontginningsgebieden ruimte voor grondgebonden agrarisch gebruik als drager van de ruimtelijke structuur en kwaliteit van het gebied.
- Koester de openheid met lange zichtlijnen langs de Peelvenen en Peelrestanten.
Het eigene aan Peel en Maas is niet in één term te vangen. Ons geloof in de kracht van onze vitale gemeenschappen is daarvoor een belangrijk vertrekpunt.
Maar ook zelfsturing, verbinding door diversiteit en het werken aan een duurzame toekomst zitten in ons DNA.
Elk dorp heeft z’n eigen karakter. En ook het buitengebied is erg divers. We werken al langer vanuit de kwaliteiten per landschappelijk deelgebied en dat blijven we doen.
We willen dit bijzondere gegeven van gebieden en dorpen met een eigen karakter koesteren en versterken. Daarom willen we met elk initiatief ervoor zorgen dat wordt ingespeeld op de algemene waarden en op het karakter van dat deelgebied of dorp.
Dit is Peel en Maas!
Waarden
Aanvullende waarden
Waarden per deelgebied
Bos- en natuurgebieden
Te versterken waarden
- Meer diverse inheemse soorten bomen en planten in de bos- en natuurgebieden om de biodiversiteit te versterken.
- Ruimte bieden voor water en piekberging.
- Tegengaan verdroging in het gebied.
- Ontwikkel ecologische verbindingen en gebieden (EHS) in de vorm van een besloten of half open natuurlijk landschap.
- Maak natuurvriendelijke oevers langs sloten en beken als ondersteunend ecologisch netwerk.
- Versterk het ecologisch beheer van de bosgebieden.
- Erfgoed en cultuurhistorie beter beleefbaar maken.
- Ontwikkel een recreatief netwerk tussen de natuurgebieden.
- Natuur en bossen die veilig en toegankelijk zijn voor extensief recreatief gebruik en uitdagen tot bewegen.
Gebiedskwaliteiten
- Grote bos- en natuurgebieden aaneengesloten en verspreid door de gemeente.
- De bos- en natuurgebieden vertegenwoordigen een grote waarde voor het landschap en de natuur. Mede daardoor hebben ze de status van beschermd natuurgebied.
- Daarnaast hebben de gebieden een grote waarde op het gebied van recreatie.
Gebiedskwaliteiten
Beekdalen en rivierdal
Rivierdal
Te versterken waarden
- Stimuleer (extensieve) grondgebonden landbouw als mede-drager van het aanwezige landschap.
- Koester het onbedijkte karakter van de Maasvallei maar besef ook dat hoogwaterbescherming in sommige gevallen soms vraagt om dijken.
- Respecteer de aanwezige landschapselementen zoals de terrasranden en oude Maasmeanders
- Maasdorpen gelegen op de scheiding tussen Maasvallei en hoger gelegen gebieden.
- Laag gelegen rivier met schitterende vergezichten naar de overkant.
- Het rivierterrassenlandschap kent langgerekte laagtes met veelal een onregelmatig verkavelingspatroon met een variërend formaat.
- Stimuleer (extensieve) grondgebonden landbouw als mede-drager van het aanwezige landschap.
- Versterk de openheid en verminder de hoeveelheid bebouwing in het beekdal (maak versteende gebieden open door sanering van glas).
- Versterk waar mogelijk de natuurlijke dynamiek (hoge en lage waterstanden, meandering, natuurvriendelijke oevers) in het beekdal.
- Maak de randen van het beekdal herkenbaar met beplanting en maak de beek (weer) zichtbaar.
- Draag bij aan ontbrekende schakels in het wandel- en fietsnetwerk door de rivier- en beekdalen en maak het landschap beleefbaar.
- De beken zijn belangrijk voor de ruimtelijke structuur van het gebied, maar door ontginning, ontwatering en egalisering zijn de beken echter niet altijd even herkenbaar meer in het landschap aanwezig.
- Laag in het beekdal ligt grasland en hogerop liggen akkers en bosschages.
- Hoofdzakelijk kleinschalige verkaveling, loodrecht op de beken.
- Sprengbeken gevoed door kwel (Springbeek, Bosbeek) en beken met zurig water (Peelplateau) met kenmerkende flora.
- Eerste nederzettingen op de randen van de beekdalen.
Kernkwaliteiten
Beekdalen en rivierdal
Te versterken waarden
- Creëer ontwikkelruimte voor landbouw door verschillende functies (bijv. landbouw, natuur en wonen) te verbinden waar het kan en te scheiden waar het moet. Met het landschap als drager.
- Behoud van het karakter van agrarische productielandschap, waarbij de landbouw een omslag maakt naar een meer natuurinclusieve en duurzame vorm van landbouw.
- Mogelijkheden voor toeristisch-recreatieve nevenactiviteiten bij agrarische bedrijven, zoals agrotoerisme, mits de waarde voor de landbouw hierdoor niet afneemt.
- Mogelijkheden voor het bieden van ruimte voor energietransitie, passend binnen de ontginningsstructuur.
- Maak een heldere beplantingstructuur: enkele of dubbele wegbeplanting zonder ondergroei voor transparantie.
- Houd kleine wegen onbeplant.
- Herstel versnipperde beplantingen.
- Rationeel landschap: boerderijen mogen zichtbaar zijn. Geef omwille van de zichtbaarheid, veel aandacht aan de inpassing van de erven.
- Behoud de grootste openheid.
- Versterk en herstel de openbare zandpadenstructuur.
Gebiedskwaliteiten
- Open landschappen met een rationele ontsluitingsstructuur, met verspreid een klein bosje of een houtsingel.
- Het deelgebied is van grote waarde voor de landbouw. De dynamiek van de landbouw is kenmerkend voor dit landschap.
- Bebouwing is spaarzaam aanwezig en bestaat vooral uit boerderijen.
- Onbeplante wegen en wegen met enkele en dubbele bomenrijen.
Grootschalige open ontginningslandschap
Te versterken waarden
- Stimuleer agrotoerisme (o.a. op bezoek bij de boer) en verbrede landbouw (o.a. zorgboerderijen) en extensieve recreatie.
- Versterken van de biodiversiteit door variatie aan beplanting en de kwaliteit van bos en bosschages door te werken met divers sortiment, houtwallen en boomsingels en solitaire bomen.
- Maak ecologische oevers langs sloten en beken,
- Maak natte plekken in relatief lage gebieden, behoud extensieve (natte) weilanden.
- Ontwikkel en versterk het wandelpaden- en fietspadennetwerk. Repareer ontbrekende schakels in het netwerk.
- Behoud waardevolle doorzichten. Koester hiervoor ook open velden in bosrijk gebied.
Gebiedskwaliteiten
- Kleinschalig landschap met afwisselend weiden, akkers, bos, heideterreintjes en daar doorheen (onverharde) paden.
- Koningslust en nabij Grashoek: aantrekkelijke mozaïeklandschappen in combinatie met bos en natuurgebieden.
- Halfopen ontginningslandschappen, kleinschalig door bebouwing (ten noorden van Meijel en ten zuiden van Maasbree).
Kleinschalige half open ontginningslandschappen
Te versterken waarden
- Versterking van cultuurhistorische identiteit (ontginningshistorie, bolle akkers) waardoor de aantrekkingskracht voor toeristen toeneemt; kansen voor agrotoerisme en extensieve recreatie.
- Werk aan architectonische en stedenbouwkundige samenhang in verdichte gebieden.
- Zorg voor contrast tussen verdichte en open stukken.
- Behoud en maak doorzichten vanuit linten naar de akkercomplexen,
- Versterk historische elementen: oude bebouwing, erfontsluitingswegen, (laan)beplantingen.
- Voer actief akkerrandenbeheer langs de veldwegen voor een groene dooradering van deze relatief verdichte gebieden,
- Versterk typisch grondgebruik als (hoogstam) fruitteelt en stimuleer hoogstamfruit bij de erven.
- Draag bij aan ontbrekende schakels in het wandel- en fietsnetwerk door de oude bouwlanden.
Gebiedskwaliteiten
- De verkaveling is onregelmatig en niet al te grootschalig. Dit geeft het gebied zijn openheid. Hiermee in contrast staat de verdichting langs de linten.
- De bolle akkers zijn bijzondere akkercomplexen die door hun enigszins bolle ligging en openheid opvallen. Deze bolle akkers zijn kenmerkend voor door de mens gevormde gronden, ontstaan door langdurige bemesting en opplagging.
- De oudste ontginningen met dorpen en bebouwingslinten.
- Er zijn uitwaaierende wegenpatronen te zien vanuit de dorpen naar de omringende velden (Baarlo, Helden en Meijel). De zichtlijnen vanuit de bouwlanden naar de torenspitsen in de dorpen zijn erg fraai.
- Verspreid over het gebied liggen tal van cultuurhistorische objecten.
Oude verdichte bouwlanden
Panningen
Een strikvorm van linten, bestaande uit de Schoolstraat, Beekstraat, Ruijsstraat en Kerkstraat is het begin geweest van de ontwikkeling van het dorp Panningen. De strikvorm is nu nog steeds terug te vinden op de kaarten van Panningen.
Panningen is door de omvang en centrale ligging het centrumdorp van Peel en Maas met veel (regionale) voorzieningen. Het compacte winkelcentrum kent kent een groot en divers aanbod van sterke lokale bedrijven.
De herkenbaarheid van Panningen hangt voor een groot deel samen met het grote voorzieningen aanbod, de herkenbaarheid van de oude radiale bebouwingslintenstructuur en een aantal beeldbepalende gebouwen in en nabij het centrum.
Meijel
Meijel is het meest westelijk gelegen dorp van Peel en Maas, gelegen aan de rand van de Peel. Meijel is een oud Peeldorp, gelegen op een oude zandrug te midden van de grote en lange tijd ondoorgaanbare veengebieden van de Peel. Meijel vormde één van de weinige doorgangen door de Peel en lag aan de weg van ‘s-Hertogenbosch naar Keulen.
Het is een groene kern met veel voorzieningen en een grote diversiteit aan wonen. Het groene karakter komt tot uiting in een aantal grote groenplekken in de kern en de sterke relatie tussen kern en buitengebied met de Peel als grootste trekpleister. De bosgebieden Simonshoeksebos en Startebos zorgen voor mooie groene randzones en zijn een belangrijk recreatief uitloopgebied voor de kern Meijel.
Maasbree
Maasbree ligt op een oud bouwlandcomplex met het vroegere Maasdal (Dubbroek) pal ten oosten van de kern. De kern van het dorp is als bebouwingslint ontstaan langs de Dorpsstraat. Op de kaart van 1811 is duidelijk te zien dat er al een parallelle wegenstructuur is ontstaan, waarlangs de lintbebouwing zich in de loop der jaren heeft uitgebreid.
Maasbree is een compact en goed ontsloten dorp. Nabij het dorp ligt veel afwisselend natuur- en land schapsschoon, zoals het bosgebied Dubbroek en het natuurgebied Asbroek. Juist ten noorden van Maasbree ligt een grote open akker, die wordt begrensd door het agrarische lint Korte Heide.
Koningslust
Het landgoed Koningslust de Congregatie van Broeders van de Derde Regel van de Heilige Franciscus staat aan de oorsprong van Koningslust. Ze brachten de heidegrond in cultuur en bouwden het gesticht Koningslust en een kerk. Het dorp ontwikkelde zich verder langs de linten De Koningsstraat en Poorterweg, maar ook meer verspreid langs De Brentjes en de Zandstraat.
Koningslust ligt enigszins ‘verscholen’ in een kleinschalig landschap met enerzijds Savelberg als belangrijk icoon en anderzijds natuurgebied ’t Vlakbroek dat goed toegankelijk is. De ‘wat beschutte’ en groene ligging, zorgt voor een gevoel van rust en ruimte. Koningslust is wonen in het groen, met het Vlakbroek en de stevige lanen in de omgeving van Savelberg aan de Koningstraat.
Kessel-Eik
Kessel-eik is ontstaan aan de oostzijde van de Napoleonsbaan. Aanvankelijk alleen als een paar losse boerderijen/woningen aan de Maasstraat. Kessel-Eik ligt tussen de Maas en de Napoleonsbaan. Het is daardoor goed ontsloten en beschikt tegelijk over een fraaie ligging, waarin natuurgebied de Musschenberg ten zuiden van het dorp een bijzonder element is met een prachtig uitzicht over de Maas. De herkenbaarheid van het dorp wordt bepaald door het dorpshart (kerk) en de Maas.
Kessel
Kessel is ontstaan op een hoge rand in de buitenbocht van de maas en is al in de 10de eeuw ontstaan bij een wachttoren. Kessel is een historisch Maasdorp. Dat is goed zichtbaar in de parallelle bebouwingsstructuur aan de Maas, de historische bebouwing aan de Markt en het Veers en het hoogteverschil rond de Keverberg. De directe ligging aan de Maas en het historische centrum met kasteel de Keverberg onderscheiden Kessel, net zoals Baarlo van de andere dorpen van Peel en Maas.
Helden
Helden is onderdeel van de dubbelkern Helden-Panningen. Het oude lint (van Hövellstraat-Ruijsstraat) tussen beide kernen is van oudsher een belangrijke structuur en route. Kenmerkend voor Helden is de ligging tegen de Heldense Bossen en het Kwistbeek-dal. Daarnaast beschikt Helden met het Mariaplein over een mooie groene openbare ruimte in het hart van de kern.
Grashoek
Het ontginningsdorp Grashoek bestaat ruim honderd jaar. Grashoek is een typisch ontginningsdorp met de gekruisde lintbebouwingen Roomweg, Helenaveenseweg en Pastoor Vullinghsstraat en het omliggende weidse landschap. Markante bomen markeren dit belangrijke kruispunt en tevens centrum van Grashoek. De herkenbaarheid van Grashoek wordt dan ook bepaald door deze lintstructuur, het dorpshart, waar steeds meer voorzieningen gebundeld liggen en de relaties met het landschap.
Egchel
Egchel combineert het kleinschalige dorpse wonen met de toegang tot alle noodzakelijke voorzieningen in het nabijgelegen Panningen. “Naoberschap” is hét belangrijke principe voor Egchel. Egchel kenmerkt zich door de historische ladderstructuur met verspreid liggende boerderijen. Deze is nog goed zichtbaar. Het structureert ook de later gebouwde woningen.
Beringe
Hoewel in de omgeving van Beringe altijd wel enkele boerderijen hebben gestaan, heeft de ontwikkeling na de aanleg van de Noordervaart door Napoleon pas enige omvang gekregen. Kenmerkend voor Beringe is dan ook de ligging aan het kanaal, de Noordervaart, en de beeldbepalende Obelisk op de kop van het bedrijventerrein. Beringe heeft zelfde nodige voorzieningen en kan door de korte afstand tot Panningen heel gemakkelijk gebruik maken van de voorzieningen en winkels in Panningen-centrum. Verder wordt Beringe omringd door een groen buitengebied.
Baarlo
Baarlo is ontstaan op de rand van het Maasdal op een dekzandrug en bestond van oorsprong uit een lintbebouwing (Heuvel, Veldweg) en enkele buurtschappen, zoals Bong en Soeterbeek. Baarlo is een aantrekkelijke woonkern door de ligging nabij Venlo, de goede ontsluiting via de Napoleonsbaan en de aanwezigheid van diverse woningtypes. Het dorp onderscheidt zich van de andere kernen in Peel en Maas door de vier kastelen, veel kunst in de openbare ruimte en de ligging nabij de Maas met een veerverbinding naar kloosterdorp Steijl. Daarnaast heeft Baarlo een centrum met een fraaie historische uitstraling.
Waarden per kern
Hieronder staat een korte beschijving per kern opgenomen om de eigen identiteit van elk dorp te duiden. Samen met de dorpen gaan we aan de slag om de specifieke waarden per dorp in beeld te brengen. Deze dorpswaarden worden in een eerste actualisatie van de Omgevingsvisie Peel en Maas toegevoegd aan de onderstaande beschrijvingen.
- We gaan uit van de identiteit per dorp als basis voor de toekomst. Maatwerk per dorp is hierbij het uitgangspunt. In- en uitbreidingen passen bij de schaal en maat van het dorp. Initiatieven moeten bijdragen aan het versterken van de identiteit per dorp.
- Bij ontwikkelingen in de dorpen kijken we niet alleen naar nieuwe functies, zoals woningen, maar ook naar de gevolgen van die ontwikkeling voor het sociale netwerk in het dorp. Welke invloed heeft de fysieke ontwikkeling op sociaal gebied voor het dorp. Nieuwbouw of herontwikkeling moet bijdragen aan de gemeenschapszin en een gezonde en veilige leefomgeving in het dorp.
- We geven prioriteit aan inbreidings- en herontwikkelingsmogelijkheden binnen het dorp, voordat aan de rand van het dorp kan worden gebouwd. Waar mogelijk worden bestaande woningen aangepast in de richting van levensloopbestendige en duurzame woningen. Inbreiding mag echter niet ten koste gaan van de groene kwaliteiten in het dorp.
- We geven voorkeur aan bedrijven die een sterke binding en betrokkenheid hebben met de samenleving en die oog hebben voor de leefomgeving. Dit zijn de ondernemers die vanuit hun betrokkenheid bijdragen aan een gemeente waar het fijn wonen, werken en recreëren is.
Kernen Peel en Maas
Te versterken waarden
Gebiedskwaliteiten
- De dorpen bestaan uit hechte gemeenschappen met een geheel eigen identiteit. In de kernen staat zorg voor elkaar hoog in het vaandel en bloeit het verenigingsleven.
- Zelfsturing zit geworteld in de dorpen. Daarmee bedoelen we dat mensen het beste zélf en met elkaar kunnen bepalen hoe zij samenleven, wat zij belangrijk vinden en welke keuzes ze maken.
- Er is voldoende kracht en kennis in de gemeenschappen aanwezig om zaken zelf voor elkaar te krijgen of te ontwikkelen. De dorpsvisies zoals die er op dit moment liggen, laten dat goed zien.
- De diversiteit in bedrijvigheid is een kracht en kwaliteit van Peel en Maas. De lokale bedrijven hebben een sterke binding en betrokkenheid met de samenleving en hebben oog voor de leefomgeving.
Grootschalige open veenontginningslandschappen
Gebiedskwaliteiten
- Jongste ontginningen met kenmerkende rationele en grootschalige verkaveling.
- Het grondgebruik is afwisselend akkerbouw en weiland.
- Er is weinig bebouwing aanwezig en bestaat hoofdzakelijk uit relatief grootschalige agrarische eenheden.
- Grote blokkavels en strokenkavels worden op de wegen gescheiden door bomenrijen. Daardoor ontstaat een geordend landschap met groen karakter.
- De gronden zijn nog altijd nat door de relatief hoge grondwaterstand. Dit maakt ze zeer geschikt voor onder andere weidevogels en ganzen.
- Langs verharde en ook onverharde wegen staan fraaie lanen en boomrijen.
- Gelegen op de overgang naar de Groote Peel, als agrarische enclave met een krans van bos eromheen.
Te versterken waarden
- De openheid in het gebied versterken.
- Een heldere beplantingstructuur: doorgaande transparante laanbeplanting en daarnaast kleine wegen onbeplant of met enkele bomenrij,
- De ontwikkeling van extensieve, open, natuurlijke, (natte) graslanden als overgangen naar de Peelvenen.
- Toegankelijkheid van het landschap voor recreatie; ontwikkel en versterk de zandpadenstructuur en verbindt deze logisch met de kernen en de Groote Peel.
Maasdal
- De Maas (en de wind) is de belangrijkste schepper van het landschap en nog steeds zo herkenbaar.
- Maasterras ten westen van Kessel met beplantte steilrand.
- Buitendijkse natuur en natuurgebied Berckterveld.
- Recreatieroutes en veerponten als verbinding met de overzijde.
- Nevengeul (meander) bij Dubbroek.
- Dynamische rivier.
Te versterken waarden
Gebiedskwaliteiten
- Verbind de natuuropgave aan de deltaopgave (ruimte voor de rivier, beken & brongebieden). Vergroot de ecologische corridorfunctie van de Maas door natuurgebieden te verbinden en biodiversiteit te bevorderen.
- Benut rivierverruiming om de aanwezige gebiedskwaliteiten te versterken.
- Maak de loop van de Maas beleefbaar: niet alleen visueel om er van te genieten, maar ook functioneel.
- Maak erfgoed en cultuurhistorie beter beleefbaar. Herstel het contact met de rivier in de dorpen en steden langs de Maas, maar ook bij de kastelen en watermolens.
- Meer schitterende vergezichten naar de overkant.
- Draag bij aan ontbrekende schakels in het wandel- en fietsnetwerk door het Maasdal en maak het landschap beleefbaar.
Peelgebied
- Versterk de natuurwaarden, zoals de Peelrandbreuk.
- Leg (recreatieve) verbindingen tussen de Peel en het omringende gebied via bestaande bebouwingslinten en beekdalen
- Biedt in de ontginningsgebieden ruimte voor grondgebonden agrarisch gebruik als drager van de ruimtelijke structuur en kwaliteit van het gebied.
- Koester de openheid met lange zichtlijnen langs de Peelvenen en Peelrestanten.
Te versterken waarden
Gebiedskwaliteiten
- Hoogveengebied dat is ontstaan door de vlakke ligging, ondoorlatende lagen en door breuken in de ondergrond.
- In dit landschap ontspringen verschillende beken die richting de Maas lopen.
- Kanalen die de Peelvenen ontwaterd hebben voor de turfwinning reguleren nu de waterhuishouding in de ontginningsgebieden.
- Peelrandbreuk bij Meijel, geologische scheidslijn, af en toe zichtbaar door steilranden en de aanwezigheid van wijst verschijnselen.
- Doorkruising van het gebied door de Peelrandbreuk.